با شیوع کرونا در دنیا، تامین امنیت غذایی مردم و حفاظت از منابع و محصولات کشاورزی تبدیل به چالش بزرگی برای کشورها شده است. چالشی که برخی کشورها را وادار کرد تا برای حمایت از اقشار آسیب پذیر در این ایام سیاست های حمایتی اتخاذ کنند و بنابر اعلام سازمان فائو این کشورها تلاش کردند که با توزیع اقلام، احیای برخی از طرح ها یا تزریق نقدینگی تا حدودی از شرایط سخت این دوره بکاهند.
در رابطه با اینکه دولتها باید چه سیاست‌هایی را برای تامین امنیت غذایی مردم در این دوره اتخاذ کنند و اساسا آیا راهکاری وجود دارد که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در این برهه از تاریخ دچار ضرر و زیان نشوند با ماکسیمو توررو- معاون مدیرکل فائو و رییس بخش توسعه اقتصادی و اجتماعی سازمان فائو به گفت‌وگو پرداختیم.
به گفته این اقتصاد دان ارشد فائو اگرچه نسخه واحدی برای همه کشورها وجود ندارد و کشورها باید هریک در راستای رونق و تقویت بخش کشاورزی و مواد غذایی خود تلاش کنند اما آن چیزی که همه باید به آن توجه کنند این است که زمان آن نیست اجازه دهیم مواد غذایی ارزشمند دور ریخته شود و به هدر بروند و در این راستا می‌طلبد دولتها محصولات مازاد کشاورزی را خریداری کنند و به خانواده‌های نیازمند تحویل دهند.
ماحصل این گفت‌وگو در ادامه می آید:
با توجه به شیوع ویروس کرونا و محدودیت های اعمال شده توسط برخی کشورها و به دنبال آن تأثیر این محدودیت‌ها بر برخی مشاغل و کاهش درآمد مردم، بهتر است دولت های در جهت تامین مواد غذایی مورد نیاز مردم، چه تدابیری اتخاذ کنند؟ پیشنهاد سازمان فائو به کشورها در این زمینه چیست؟
این سوال مهم و خوبی است. اولا کشورها و مناطق با یکدیگر بسیار متفاوت هستند و طبیعتا راه حل واحدی برای تمامی آنها وجود ندارد. اما بگذارید با آنچه که مدیرکل آقای «کیو دونگیو» همواره بر آن تأکید کرده است، شروع کنیم: هرکشوری باید در جهت تقویت و رونق کشاورزی و تولید محصولات غذایی خود تلاش کند.
بدون تأمین و عرضه محصولات کشاورزی، زنجیره های تأمین و عرضه نیز کارکرد خود را از دست می دهند. همچنین با افزایش تولید و عرضه مواد غذایی به تحقق چندین هدف مهم کمک می‌شود: خانوارهای کشاورز روستایی که اغلب فقیرند می توانند فرصت بیشتری برای تأمین هزینه‌ها و نیازهای خود و همچنین کسب درآمد داشته باشند و دیگر اینکه می‌توانند محصولات کشاورزی و غذایی بیشتری را فراهم کنند که نهایتا در مناطق شهری عرضه شود، جایی که بیش از نیمی از جمعیت جهان در آنجا ساکن هستند. مهمتر از آن، ترویج و تشویق فعالیت های کشاورزی کوچک‌مقایس (خرده‌مالکی)، احتمالاً باعث افزایش میزان مواد غذایی تازه و مغذی در دسترس می شود و تغذیه (سالم) خود بخشی از پاسخ (لازم و توصیه‌شده) برای مقابله با بیماری کووید-۱۹ است. در حقیقت تقویت تولید کشاورزی به معنای تدوین سیاست هایی است که دسترسی به نهاده‌هایی مانند بذر و کود و همچنین نیروی کاری که باید سالم و ایمن نگه داشته شوند را تضمین و تثبیت کند. مطمئناً برقرار نگه داشتن زنجیره تأمین مواد غذایی به معنای تقویت نقش‌آفرینان واسطه مانند مراکز فرآوری، کارخانه ها و تجار است.
در دوران شیوع بیماری کووید -۱۹، آیا باید قیمت مواد غذایی کاهش یابد تا امکان دسترسی برای همه اقشار جامعه فراهم شود؟
مسئله به آن سادگی نیست. ممکن است قیمت مواد غذایی پس از نوسانات اولیه تا حد زیادی کاهش یابد، اما این مسئله در کل اتفاق خوبی نیست و ممکن است برای مصرف کننده انتخاب های ضعیف تری را رقم بزند و در نهایت برای کسانی که در سیستم تامین مواد غذایی فعالیت دارند نیز به معنای کسب درآمد کمتر باشد. شاخص های کنترل قیمت اغلب نتیجه عکس می دهد.اگر قیمت ها پایین نگه داشته شوند، ممکن است (نوع و اولویت) تولید (محصولات کشاورزی) منحرف شود و یا کاهش یابد. برقرار نگه داشتن و حفظ کارآمدی زنجیره‌های تأمین مواد غذایی روشی بسیار مؤثرتر برای جلوگیری از افزایش سریع قیمت مواد غذایی است و به متعادل کردن منافع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان کمک می کند، که به هر حال در نهایت هر دو به یکدیگر نیاز دارند.
تاکنون ایده‌ها و ابتکارهای مطرح شده مبنی بر این بوده اند که دولتها باید برای مردم بسته‌های کمک غذایی تأمین کند. نظر شما در این‌باره چیست؟
دولت ها باید با استفاده از برنامه های حمایت اجتماعی و همچنین در صورت لزوم از طریق ارائه طرح‌های نوآورانه و جدید، به شهروندان خود کمک کنند. اگرچه ارائه کمک‌های نقدی مؤثرترین روش خواهد بود، اما ارائه بسته‌های غذایی هم می توانند موثر باشند. خصوصا در شرایطی که بازارها از هم گسیخته شوند؛ شرایطی که باید سعی کنیم از آنها جلوگیری کنیم اما به هرحال احتمال دارد که رخ دهد.
امروزه بعضی از محصولات غذایی با ارزش بالا مانند میوه های تازه، سبزیجات، لبنیات و گوشت از دست رفته و یا دور ریخته می شوند، زیرا امکان فروششان وجود ندارد. برای مثال، برنامه های غذایی در مدارس مختل شده و در نتیجه یک بازارمهم برای بسیاری از تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و غذایی از دست رفته است. در این وضعیت، ارائه کمک‌های نقدی نمی‌تواند راه گشا باشد بلکه مداخله دولت برای خرید آن محصولات کشاورزی و تحویل آن به خانواده های نیازمند می تواند اثر گذار باشد. چین برنامه «سبد سبزیجات»[برنامه‌ای جهت بهبود و تقویت نظام تولید، توزیع و فروش محصولات مختلف کشاورزی و زارعی در چین] خود را در اوج شیوع ویروس کرونا دوباره احیا و برقرار کرد و ایالات متحده آمریکا در حال بررسی برنامه «جعبه های برداشت»[برنامه‌ای حمایتی برای توزیع میوه و گوشت کنسرو (بسته‌بندی) شده به همراه اقلامی مانند غلات، ماکارونی و مواردی شبیه آن به خانواده‌های نیازمند در ایالات متحده آمریکا] است. بنابراین، این راه حل تابعی از ثروت نیست بلکه در راستای تضمین تعادل بین عرضه و تقاضا است. درحقیقت هم‌اکنون زمان آن نیست که اجازه دهیم مواد غذایی دور ریخته و اسراف شوند.
به نظر می رسد که به دلیل شیوع COVID-۱۹ ، تقاضای کلی برای محصولات کشاورزی کاهش یافته است. در این شرایط ، فائو برای حمایت از تولید کنندگان محصولات کشاورزی چه اقداماتی را به کشورها توصیه می کند؟ آیا می توانید تجارب موفقی را که در این زمینه توسط سایر کشورها اجرا می شوند، بیان کنید؟
در این پرسش چندین نکته مهم مطرح شده است. ما باید سمت (میزان) تقاضا را ارزیابی کنیم. در حالت کلی، کاهش تقاضا احتمالا ناشی از کاهش درآمدها خواهد بود. مداخله دولت برای حمایت از اقتصاد و خانوارها باید به‌گونه‌ای هدف گذاری شده باشد تا خانوارها خیلی از نیازهای غذایی اساسی خود کم نکنند. برخی از کشورها، مانند پرو ، از سیستم صندوق بازنشستگی ملی خود سریعاً استفاده کرده تا اطمینان حاصل کند که حمایت و کمک نقدی بیشتری به خانوارهای آسیب‌پذیر ارائه می‌شود.
همچنین کاهش تقاضا می‌تواند به خاطر کاهش عرضه باشد. ما چنین وضعیتی را در برخی از کشورهای در حال توسعه شاهد بوده‌ایم. این وضعیت هم برای تولید کنندگان و هم مصرف کنندگان کاملا منفی و مضر است و رفع آن دقیقاً همان چیزی است که ما با تأکید بر اهمیت حفظ کارایی زنجیره‌های تأمین مواد غذایی می‌خواهیم.
برای کمک به تولید کنندگان، فائو به کشورها توصیه می کند تا از در دسترس بودن نهاده‌های کلیدی برای تولیدات کشاورزی در زمان مناسب و به هنگام، اطمینان حاصل کنند و همچنین روند ارائه تسهیلات اعتباری و مالی به‌هنگام تسهیل شود تا کشاورزان فرصت‌ها را از دست ندهند. ما در فائو داده‌هایی تفصیلی در مورد تقویم های زراعی ارائه داده ایم تا به بخش کشاورزی برای بهینه سازی تلاش هایش کمک شود. فائو همچنین ابزار تجزیه و تحلیل تصمیم گیری در مورد سیاست های غذایی و کشاورزی را به‌صورت ساده و کاربردی ارائه کرده است؛ جایی که کشورها می توانند طرح‌های ابتکاری را که برای مقابله با همه گیری بیماری ویروس کرونا در پیش گرفته اند را بارگذاری کرده و به اشتراک بگذارند. به عنوان مثال، هند از راه آهن ملی خود به عنوان زیرساختی برای توزیع دو میلیون وعده غذایی در روز استفاده می کند. جمهوری دومینیکن برای کمک به میلیون ها خانوار آسیب پذیر، برنامه تغذیه مدرسه خود را مجدداً به‌کار گرفته و فعال کرده است.
اطلاعات می توانند ابزاری ارزشمند باشند. سریلانکا یک مجرای ارتباطی اضطراری را راه اندازی کرده است تا بخش‌های اصلی زراعت و کشاورزی این کشور - به طور مثال بادام‌هندی و نیشکر - همچنان به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین فرصت های زیادی برای استفاده از فناوری دیجیتال برای کاهش مشارکت فیزیکی در بازارهای عمده فروشی وجود دارد. عمان یک سامانه سفارش الکترونیکی را ایجاد کرده است که به مردم امکان خرید ماهی از بازار مرکزی را می دهد، در نتیجه آسیب‌های وارده به تولید کنندگان و مصرف کنندگان یک محصول بسیار با ارزش و مغذی اما فاسدشدنی را کاهش می دهد.
بگذارید یک نکته دیگر را اضافه کنم: موارد بسیاری وجود دارد که می‌توانند و باید انجام شوند - و در این مسیر باید از ایده‌های خلاقانه استقبال کرد - اما ضروری است که حمایت از آسیب پذیرترین افراد جامعه در اولویت قرار بگیرد. موفقیت در پاسخگویی به (و مهار پیامدهای) بیماری ویروس کرونا (COVID -۱۹) نیازمند تلاش های متمرکز و مشارکتی همگان دارد و ما باید اطمینان حاصل کنیم که افرادی که قادر به مشارکت در این تلاش‌ها هستند.،توانمند باشند.
می‌خواهم به نکته ای دیگر که اهمیت تداوم مبارزه با ریزش و هجوم ملخ‌های صحرایی به ایران است، اشاره کنم. فائو دانش فنی و مهارت‌های زیادی در این زمینه دارد و در تامین منابع و ارائه تخصص‌های لازم به منظور ارتقاء ظرفیت فنی ایران در این زمینه مشارکت دارد. تقویت این تلاش و مبارزه (با ملخ‌های صحرایی) برای کشور و تضمین امنیت غذایی آن بسیار مهم است.