ترنم جاوید در مکتب موسیقی عاشیق نوازی ارومیه

ارومیه - ایرنا - مکتب عاشیق نوازی ارومیه که در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور با /شماره 165/ به ثبت رسیده، ترنم ماندگاری هنر اصیلی است که فرهنگ دیرینه آذربایجان را با ساز و سخن از نسلی به نسل دیگر منتقل می کند.

ه گزارش ایرنا موسیقی عاشیق نوازی در آذربایجان غربی و به ویژه مکتب عاشیقی ارومیه /اورمو عاشیق مکتبی/ که در آداب و رسوم و فرهنگ غنی این استان ریشه دوانده، با وجود شباهت های اندک با موسیقی عاشیقی سایر مناطق کشور، منحصر بفرد بوده و اصالت و ارزش های موسیقی عاشیقی را تا به امروز حفظ کرده است.
عاشیق رضا پوینده که 30 سال در مکتب عاشیقی ارومیه به هنرمندی پرداخته است، گفت: عاشیق این مکتب نه تنها در آواز بلکه در ساز و سخن نیز متبحر بوده و به تنهایی در این سه مهارت هنری یکه تازی می کند.
وی با بیان اینکه داستان های کهن عاشیقی از ویژگی های متمایز مکتب عاشیقی ارومیه است، افزود: از آنجایی که از قرن های گذشته داستان های فولکلور در بین مردم پیر و جوان استان و به ویژه ارومیه از محبوبیت خاصی برخوردار بوده و سینه به سینه به نسل کنونی منتقل شده، اغلب این داستان ها از گزند فراموشی حفظ شده است.
وی اضافه کرد: از داستان های مکتب عاشیقی ارومیه می توان به داستان کوراوغلو در بیش از 15 قسمت با موضوع های مختلف، شاه اسماعیل، عباس طوفارقانلی، شاه صنم و غریب عاشیق، اصلی و کرم، جمشید شاه، معصوم و افروز، بهرام و گلخندان، علی شاه، نجف و پریزاد و سیدی و پری اشاره کرد.
عاشیق علی کریمی قره آغاجی نیز با اشاره به اینکه به 30 داستان مکتب عاشیقی ارومیه تسلط کامل دارد، گفت: عبدالله خان، محمد خان، نجف، بابالیسان، غلام حیدر، عندلیب و طاهر میرزا از داستان های مکتب عاشیقی ارومیه محسوب می شود.
وی با اشاره به اینکه اجرای مقام های این مکتب با خلاقیت همراه است، گفت: این مقام ها به صورت تجربی توسط عاشیق ها یاد گرفته می شود و یادگیری آنها به صورت نت های موسیقی دشوار است و از سال های دور اساتید این هنر با استفاده از تجربه خود این مقام ها را به شاگردان و هنرآموزان خود یاد داده اند.
به گفته وی عاشیق مهارت های آواز، سازنوازی، سخن دانی، شاعری، فن بیان و حرکت های متناسب در عاشیق نوازی را به معرض نمایش می گذارد.
'عاشیق علی' با بیان اینکه در مکتب های دیگر آلات موسیقی به این هنر آمیخته شده و اصالت آن را تحت تاثیر قرار داده است، افزود: در مکتب عاشیقی ارومیه ساز ' قوپوز' تنها آلت موسیقی برای هنرنمایی عاشیق بوده و از این نظر منحصر بفرد است.
وی وجود تنها یک ساز در این هنر را موجب افزایش تمرکز هنرمند عاشیق و مخاطبان و همچنین لذت بردن بیشتر از اشعار و هنر آواز عاشیق دانست.
مسوول کانون عاشیق های حوزه هنری آذربایجان غربی نیز با بیان اینکه تکنوازی، غیر ریتمیک بودن مقام ها و کلامی بودن موسیقی ارائه شده از شاخصه های اصلی مکتب عاشیقی ارومیه به شمار می رود، گفت: با وجود اینکه مکتب های دیگر موسیقی عاشیقی وابستگی زیادی به ساز دارد، پایه اجرای این مکتب بیشتر بر شعر و آواز استوار است.
داریوش علیزاده افزود: از ویژگی های منحصر بفرد این مکتب می توان به مجموعه ای نزدیک به 40 داستان مختص آن اشاره کرد؛ داستان هایی که اصالت خود را از بدو پیدایش حفظ کرده و از عاشیقی به عاشیق دیگر منتقل شده است.
وی با اشاره به اینکه داستان در مکتب عاشیقی ارومیه جایگاه ویژه ای دارد و روشی برای انتقال مفاهیم عرفانی، حماسی و عاشقانه است، اضافه کرد: این داستان ها ریشه در باورهای کهن مردم آذربایجان دارد و در بیشتر موارد آمیزه ای از ارزش های مختلف دینی و اسطوره ای است.
وی ادامه داد: احترام زن و شوهر نسبت به یکدیگر و حفظ حدود شرعی، حفظ جایگاه زن در جامعه آن روز، ارج نهادن به جایگاه همسر در روزگاری که مردسالاری حاکم بود و ارزش نهادن به حریم خانواده از مشخصه های اصلی داستان های عاشقانه در این مکتب است. 
وی بابا لیسان و قربانی را جزو داستان های عارفانه، شاه اسماعیل، گلزار، اصلی و کرم، غریب، شاه صنم و جمشید شاه را جزو داستان های عاشقانه و مجموعه داستان های کوراوغلو را از داستان های حماسی این مکتب برشمرد.
به گفته علیزاده، مکتب عاشیقی ارومیه در سایه کانون موسیقی عاشیقی حوزه هنری آذربایجان غربی در سال 1389 شمسی حیات دوباره یافت و در زمان حاضر 110 نفر هنرمند موسیقی عاشیقی عضو این کانون هستند به طوری که عاشیق حامد صمدی با 15 سال خردسال ترین و عاشیق یوسف اوهانس با 92 سال سن کهن سال ترین عضو این کانون هستند.
مسوول کانون عاشیق های حوزه هنری آذربایجان غربی بیان کرد: حفظ و توسعه موسیقی غنی عاشیقی، شناسایی و پرورش استعدادهای ناب هنری، تولیدات هنری و ساماندهی وضعیت هنری و معیشتی عاشیق ها و بستر سازی جهت حضور خانواده ها و جوانان برای استفاده از این موسیقی با برگزاری جشنواره ها و برنامه های ویژه هنری از اهداف اصلی برگزاری کانون عاشیق ها در آذربایجان غربی است. 
وی افزود: شناسایی هنرمندان عاشیق نواز سراسر استان از سال 83 تاکنون، گردآوری 54 مقام موسیقی عاشیقی باقیمانده از کل 72 مقام این نوع موسیقی و ارائه آنها در قالب آلبوم موسیقی 'اورمودان گلن سسلر' و برگزاری هفتگی و منظم موسیقی زنده عاشیق نوازی از گام های ارزنده ای است که کانون موسیقی عاشیقی آذربایجان غربی برداشته شده است. 
وی اضافه کرد: موسیقی عاشیقی صرفا یک هنر نیست بلکه آمیخته با مسلک و حرفه خاص است؛ هنر عاشیقی شناسنامه آذربایجان محسوب می شود و در هرجای جهان که ترک زبانان زندگی می کنند، موسیقی عاشیقی نبض تپنده آن منطقه است. 
به گزارش ایرنا 'عاشیق' یا 'آشیق' هنرمندی است که به اجرای موسیقی عاشیقی می پردازد و در سال های بسیار دور به عاشیق، اوزان و در خراسان شمالی بخشی می گفتند؛ اوزان عالم به علم های روز و نوازنده ساز بود و تجربه های سفر خود را در قالب شعر ارائه می کرد. 
ساز عاشیق ها، قوپوز نام دارد و دارای هفت سیم، 14 پرده و 72 مقام به شمار می رود و مصری، دوبیتی، حلبی، سیاستاپل، تجنیس، دیوان، تاجری، غربتی و امراهی از جمله مقام های عرفانی و اجتماعی این نوع موسیقی است. 
بالوولو مسکین، قول هارطون، دوللو مصطفی، عباس طوفارقانلی، خسته قاسیم از جمله شاعرانی هستند که عاشیق ها اغلب از شعرهای آنان استفاده می کنند. 
فرهاد سلیمی، دوللو اباذر، درویش وهاب زاده، محمد حسین دهقان، اصلان طالبی، عزیز مراد خان، یوسف اوهانس، اسمعلی لطفی، نباتعلی علیزاده و علی کریمی قره آغاجی از جمله عاشیق های بنام آذربایجان غربی هستند. 
استاد عاشیق نواز به منظور رسیدن به حقیقت خداوندی، مرحله های طریقت، شریعت و معرفت را پشت سر می گذارد؛ طریقت یعنی شناسایی راه انسانیت، شریعت یعنی آشنایی با آموزه های اسلامی و سرانجام معرفت به معنای تبلیع انسانیت و آموزه های دینی به واسطه شناخت خدا و رسیدن به اوست. 
در این نوع موسیقی پیام انسانیت و انسان بودن که در قالب هنر موسیقی به مخاطب منتقل می شود، حائز اهمیت بوده و هدف اصلی رسیدن به خداست. 
تبلیغ دین و به شور آوردن جنگجویان با ساز، شعر و داستان در میدان های جنگ از وظایف اصلی این نوع موسیقی در طول تاریخ بوده است.