بحران فرهنگی ناشی از کرونا؛ بایدها و نبایدها ، اصول رعایت پروتکل های بهداشتی
بخش اول
به عنوان مقدمه
فرهنگ را مجموعه‌ای از دانش، احساسات، باورها و طرز فکر ، آداب و رسوم و سنن، مذهب و اخلاق که در اجتماع انسانی و ساکنان یک قلمرو جغرافیایی خاص در طول زمان شکل می‌گیرد تعریف می‌کنند اما آنچه اهمیت دارد بعد اکتسابی و غیرغریزی بودن فرهنگ است، به دیگر سخن، فرهنگ در یک فرآیند تعلیمی و تجربی به دست می‌آید از کنش‌ها و واکنش‌ها و رفتارهای انسانی در طول زمان تاثیر می‌پذیرد و به عنوان میراث فرهنگی به انسانها و نسل های بعدی منتقل می‌شود.
بنابراین، رویدادها و رخدادهای اجتماعی و حتی سیاسی و اقتصادی بر فرهنگ جوامع تاثیر گذاشته و آن را دستخوش تحولات و در معرض تغییر و دگرگونی قرار می‌دهد.
شیوع و گسترش بیماری کروناویروس در سطح جوامع به ویژه اپیدمی یا همه‌گیری این بیماری به گونه‌ای که به لحاظ سرعت انتشار و سطح گسترش و میزان تلفات انسانی، می‌توان آن را در حد یک فاجعه قلمداد کرده و به بررسی ابعاد مختلف آن پرداخت.
بررسی تاثیر بیماری کرونا در ایجاد بحران فرهنگی موضوع یادداشت حاضر است اگرچه اجرای یک طرح پژوهشی با استفاده از ابزارهای علمی و تجزیه و تحلیل تاثیرات این بیماری در جامعه آماری هدف می‌تواند نتایج متقن و قابل اطمینان تری را در این زمینه به همراه داشته باشد لیکن در این یادداشت میزان آماری - کمی یا کیفی - تاثیر کرونا ویروس بر فرهنگ جامعه و ایجاد یک بحران فرهنگی مدنظر نبوده و صرفاً به مقوله بحران فرهنگی در دوران کرونا خواهیم پرداخت.
بحران فرهنگی
قبل از بررسی اثرات احتمالی بیماری کروناویروس بر مقوله فرهنگ جوامع و ایجاد بحران فرهنگی ، ضرورت دارد تعریف و مفهوم روشنی از بحران فرهنگی ارائه شود.
بحران به هرگونه رخداد غیرمنتظره و ناگهانی که منجر به بروز بی‌ثباتی یا ناپایداری در یکی از ابعاد مختلف جامعه گردیده و مخاطراتی نسبت به افراد، گروهها یا جامعه به وجود می آورد با این توصیف بحران فرهنگی هم به هرگونه رویداد مخاطره آمیز که فرهنگ جامعه و ارزش ها و دستاوردهای مادی و معنوی آن جامعه را هدف قرار داده و آن را دستخوش تغییرات نامطلوب سازد اطلاق می‌گردد.
کروناویروس
بیماری کروناویروس یا کووید-19 به انگلیسی COVID-19 یک بیماری حاد تنفسی است علایم معمول آن تب، سرفه، تنگی نفس و به تازگی نابویایی هستند. درد عضلانی، تولید خلط، گلودرد، ناچشایی و سرخی چشم از جمله نشانه‌های کمتر معمول آن هستند. نرخ مرگ و میر بین ۱٪ و ۵٪ تخمین زده می‌شود ولی بر حسب سن و دیگر شرایط سلامتی تغییر می‌کند. این بیماری اساساً از طریق قطرات ریز تنفسی افراد مبتلا، وقتی سرفه یا عطسه می‌کنند، به سایر افراد سرایت می‌کند. زمان مابین در معرض بیماری قرار گرفتن و بروز نشانه‌ها، بین ۲ و ۱۴ روز است.
از آنجائیکه تاکنون هیچ واکسن ثابت شده ای از سوی مراکز آزمایشگاهی و داروسازی سراسر دنیا برای درمان این بیماری ساخته نشده است تا بدین لحظه تمام اقدامات انجام یافته در خصوص کنترل شیوع و گسترش این بیماری در جهان بر اقدامات پیشگیرانه و قطع زنجیره انتقال ویروس بیماری متمرکز شده است از همین رو، یکی از طرح های پیشگیرانه ای که در این زمینه مؤثر و مفید ارزیابی شده و از سوی بسیاری از کشورهای جهان به مرحله اجرا درآمده است اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی یا Social distancing است.
فاصله‌گذاری اجتماعی و فیزیکی بین آحاد جامعه و جلوگیری برنامه ریزی شده از هرگونه تجمعات و اجتماعات انسانی در حال حاضر یکی از موثرترین شیوه ها برای کاهش میزان انتقال و همه گیری بیماری کرونا ویروس و قطع زنجیره انتقال آن به سایر افراد جامعه است تعطیلی مراکز خدماتی عمومی نظیر سینماها، بسته شدن مراکز عبادی نظیر کلیساها و مساجد و اماکن مذهبی و بقاع متبرکه و زیارتگاه‌ها ، تعطیلی شرکت ها و ادارات یا کاهش چشمگیر تعداد کارکنان با رویکرد اجرای دورکاری و نظایر آن ، برخی از الزامات و ملاحظات خاص طرح فاصله گذاری اجتماعی است.
گذشته از تمام مزایایی که اجرای طرح فاصله گذاری برای کنترل یا قطع زنجیره انتقال کروناویروس و تامین سلامت جامعه دارد اثرات منفی و نامطلوب بسیاری در زمینه های مختلف اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی نیز دارد که من حیث المجموع بیشترین اثرات مخرب را در ابعاد فرهنگی جامعه از خود بر جای می‌گذارد.
بیکاری طیف وسیعی از افراد و افزایش بیکاری، کاهش سطح درآمدهای خانوار، پیدایش آسیب‌های اجتماعی به ویژه به اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر جامعه، افزایش سطح انتظارات به حق طبقات ضعیف از دولت برای تدوین و اجرای طرح های مورد نیاز برای تامین معیشت آنان، فشار روانی و جنبه‌های روانشناسی ناشی از انتشار فزاینده حجم خبرهای منفی و ناامید کننده مربوط به میزان تلفات انسانی و مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا ویروس، گسست اجتماعی بین خانواده ها و خویشاوندان ناشی از اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی ، کاهش سطح عواطف و احساسات پاک انسانی به صورت تمرکز بر خویشتن فردی و بی‌توجهی محض نسبت به سایرین، تغییر در باورها و نگرش فرد و تحول فکری و ایدئولوژیکی و دگرگونی جهان‌بینی افراد جامعه تنها بخش کوچکی از اثرات نامطلوب ظهور این بیماری است که پرداختن به هر کدام مجالی دیگر می‌طلبد.
بحران فرهنگی ناشی از کرونا
همچنانکه ذکر شد شیوع و گسترش بیماری کرونا و اقدامات تبعی دولت ها نظیر اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی هرچند در کوتاه مدت به برقراری محدودیت های اداری و اجتماعی منجر شد تغییر در باورها، احساسات و عواطف، آداب و سنن و رسوم اجتماعی و مذهبی، اخلاق و سایر جنبه های فرهنگی به عنوان اصلی ترین پیامد ناشی از دنیاگیری یا همه‌گیری این بیماری بروز پیدا کرده است. به عنوان نمونه حذف ارتباطات فیزیکی بین افراد و از بین رفتن صله رحم، عدم امکان عیادت از بیمار، عدم امکان برگزاری آئین های سوگواری و عزاداری، عدم تمایل افراد جامعه به برقراری ارتباط سالم و سازنده با کودکان کار ، افراد بی‌سرپناه و بی خانمان به دلیل ترس از ابتلاء و سرایت بیماری ، کاهش میزان اخلاق محوری در جامعه برآیند و ثمره اجرای طرح های فاصله‌گذاری اجتماعی است که در حقیقت فاصله گذاری اجتماعی نه تنها در سطح اجتماعات انسانی بلکه در سطوح و لایه‌های فرهنگی جامعه نیز به ایجاد فاصله منجر می‌گردد.چراکه در عصر فناوری ارتباطات و اطلاعات که دنیای مجازی انسانها پررنگ تر، ملموس‌تر و پرازدحام‌تر از دنیای حقیقی آن شده و به ایجاد فاصله و تغییر در بافت فرهنگی جامعه منتهی گردیده است اجرای طرح های فاصله‌گذاری اجتماعی، توانسته است فرهنگ جامعه را با مخاطرات و تهدیدات جدی‌تری مواجه سازد به گونه ای که می‌توان از آن به بحران فرهنگی نوین تعبیر کرد.
ادامه دارد ...
امور ارتباطات سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری ارومیه